می كنند كشنده " عشق " به مفهومی است كه فيلسوفان از آن دم می‏زنند و
آنرا اوج حيات و حد اعلای شور زندگی می‏خوانند ، از او به عنوان معلم و
مربی ، الهام بخش و كيميا ياد می‏كنند ، و كسی را كه همه عمر از آن بی‏
نصيب مانده است ، لايق انسانيت نمی شمارد .
يادآوری دو نكته لازم است يكی اينكه تفكيك عشق از شهوت و اينكه عشق ،
هم از لحاظ كيفيت ، هم از لحاظ هدف با شهوت حيوانی و جنسی مغاير است‏
از آن جمله مسائل روحی است كه با اصول ماترياليستی سازگار نيست ، ولی‏
به هر حال مورد قبول كسانی است كه در مسائل روحی مادی فكر می‏كنند ، راسل‏
يك جا اعتراف می‏كند كه : می‏گويد : " عشق چيزی بالاتر از ميل به روابط
جنسی است " ( 1 ) . در جای ديگر می‏گويد : " عشق برای خود غايت و اصول‏
و اخلاق خاصی دارد كه بدبختانه تعاليم مسيحيت از يك طرف و عناد عليه‏
اصول اخلاق جنسی كه قسمتی از نسل جوان امروز طالب آنند ( و خود راسل آتش‏
افروز اين عناد است ! ) از طرف ديگر ، آنها را تحريف و واژگون می‏سازد
" ( 2 ) .

نكته ديگر اينكه به نظر می‏رسد اين حالت روحی كه مغاير با شهوت جنسی لا
اقل از لحاظ كيفيت و هدف شناخته شده است دو نوع است و به دو صورت‏
مختلف ظهور می‏كند ، يكی به صورت حالت پر شور و پر سوز و گدازی كه در
نتيجه دور از دسترس بودن محبوب و هيجان فوق العاده روح و تمركز قوای‏
فكری در نقطه واحد از يك طرف ، و حكومت عفاف و تقوی به روح عاشق از
طرف ديگر ، تحولات شگرفی در روح ايجاد می‏كند ، احيانا نبوغ ميافريند . و
البته هجران و فراق شرط اصلی پيدايش چنين حالتی است و وصال مدفن آن‏
است و لااقل مانع است كه به اوج شدت خود برسد و آن تحولات شگرفی كه‏
مورد نظر فيلسوفان است به وجود آورد .
اين گونه عشقها بيشتر جنبه درونی دارد ، يعنی موضوع خارجی بهانه‏ای است‏
برای اينكه روح از باطن خود بجوشد و برای خود معشوقی آنچنانكه دوست دارد
بسازد ، و از ديدگاه خود آنطور كه ساخته نه آنطور كه هست ببيند ، كم كم‏
كار به جائی می‏رسد كه به خود آن ساخته ذهنی خو می‏گيرد و آن خيال را بر
وجود واقعی و خارجی محبوب ترجيح می‏دهد .
نوع ديگر آن مهر و رقت و صفا و صميميتی است كه ميان

آتشين‏تر می‏كند بر خلاف اين نوع از عشق كه ما آنرا صفا و صميميت می‏ناميم‏
و اختصاص به زوجين دارد در اثر وصال و نزديكی كمال می‏يابد .

نوع اول در حقيقت پرواز و كنش و جذب و انجذاب دو روح متباعد است و
نوع دوم وحدت و يگانگی دو روح معاشر ، فرضا كسی در نوع اول ترديد كند ،
در نوع دوم نمی‏تواند ترديد داشته باشد .
در آيه قرآن آنجا كه پيوند زوجيت را يكی از نشانه‏های وجود خداوند حكيم‏
عليم ذكر می‏كند ، با كلمه مودت و رحمت ياد می‏كند چنانكه می‏دانيم ،
مودت و رحمت با شهوت و ميل طبيعی فرق دارد ، می‏فرمايد : "
" ومن آياته ان خلق لكم من انفسكم ازواجا وجعل بينكم موده ورحمه "" .
يعنی يكی از نشانه‏های خداوند اين است كه از جنس خود شما برای شما
جفت آفريده است ، و ميان شما و آنها مهر و رأفت قرار داده است .
مولوی چه خوب اين نكته را دريافته است آنجا كه می‏گويد :

اين چنين خاصيتی در آدمی است مهر ، حيوانرا كم است ، آن از كمی‏
است

ويل دورانت اين صفا و صميميت را كه پس از خاتمه شهوت نيز دوام پيدا
می‏كند اين طور توصيف می‏كند :
" عشق به كمال خود نمی رسد مگر آنگاه كه با حضور گرم و دلنشين خود
تنهائی پيری و نزديكی مرگ را ملايم سازد ، كسانيكه عشق را فقط ميل و
رغبت می‏دانند فقط به ريشه و ظاهر آن می‏نگرند ، روح عشق حتی هنگامی كه‏
اثری از جسم بجا نمانده باشد باقی خواهد بود .
در اين ايام آخر عمر كه دلهای پير از نو با هم می‏آميزند ، با شگفتگی‏
معنوی ، جسم گرسنه به كمال خود می‏رسد " ( 1 ) .
با همه اختلافی كه ميان اين دو نوع عشق وجود دارد و يكی مشروط به هجران‏
است و ديگری به وصال ، يكی از نوع ناآرامی

و كشش و شور است و ديگری از نوع آرامش و سكون ، در يك جهت مشتركند .
هر دو گلهای با طراوتی می‏باشند كه فقط در اجتماعاتی كه بر آنها عفاف و
تقوی حكومت می‏كنند می‏رويند و می‏شكفند محيطهای جنسی يا شبه اشتراكی جنسی‏
نه قادرند عشق باصطلاح شاعرانه و رمانتيك به وجود آورند ، و نه می توانند
در ميان زوجين آنچنان صفا و رقت و صميميت و وحدتی كه بدان اشاره شد به‏
وجود آورند .

اصل " آزادی " كه پايه فلسفی اخلاق باصطلاح نوين جنسی است به طور
اجمال در صفحات قبل مورد بحث قرار گرفت ، در اينجا می‏خواهيم اصل لزوم‏
پرورش استعدادهای طبيعی انسان را كه پايه تربيتی اين سيستم اخلاقی است‏
بررسی كنيم ، پس از آن البته به بررسی پايه روانی آن خواهيم پرداخت ) .
به استناد اصل لزوم پرورش استعدادها گفته می‏شود كه تربيت سعادتمندانه‏
برای فرد و مفيد به حال اجتماع آن است كه سبب گردد استعدادهای فطری و
طبيعی بشر بروز و ظهور كند و شكوفان و بارور گردند .
شكوفان شدن استعدادها علاوه بر اينكه موجب مسرت خاطر

و نشاط كامل فرد می‏گردد ، تعادل روحی او را حفظ می‏كند و او را آرام نگه‏
می‏دارد و در نتيجه اجتماع نيز از او آسايش می‏بيند . بر خلاف جلوگيری و
تحت فشار قرار دادن آنها كه موجب هزاران ناراحتی و اضطراب و جنايت و
انحراف می‏گردد .
گفته می‏شود اخلاق جنسی كهن به دليل اينكه مانع رشد و شكوفان شدن يك‏
استعداد كامل طبيعی و فطری يعنی غريزه جنسی يا غريزه باصطلاح " عشق "
است و عشق را خبيث می‏داند محكوم است ، اخلاق نو به دليل آنكه عشق را
آزاد و محترم می‏شمارد و با موجبات رشد و تقويت آن به مبارزه بر نمی‏
خيزد مزيت و رجحان دارد .
ما برای اينكه بررسی كامل از اين اصل كرده باشيم ، لازم است مطالب ذيل‏
را رسيدگی كنيم :
1 - آيا اخلاق اسلامی با رشد طبيعی استعدادها مباين است ؟
2 - كشتن نفس يعنی چه ؟
3 - اخلاق نوين جنسی بزرگترين عامل آشفتگی غرائز و مانع رشد طبيعی و
استعدادها است .
4 - دموكراسی در اخلاق .
5 - مقايسه اخلاق جنسی با اخلاق اقتصادی و اخلاق

سياسی .
6 - مهجوری و مشتاقی .
7 - رشد شخصيت از نظر غريزه عشق .

آيا اخلاق اسلامی با رشد طبيعی استعدادها مباين است ؟

اينكه می‏گويند استعدادهای طبيعی را بايد پروراند و نبايد از آن جلوگيری‏
كرد ، مورد قبول ما است ، اگر ديگران فقط از راه آثار نيكی در پرورش‏
استعدادها و آثار سوئی كه در منع و جلوگيری از پرورش آنها ديده‏اند به‏
لزوم اين كار توصيه می‏كنند ما علاوه بر اين راه از راه ديگر كه باصطلاح‏
برهان " لمی " است بر اين مدعا استدلال می‏كنيم .
ما می‏گوئيم خداوند نه عضوی از اعضاء جسمانی را بيهوده آفريده است و نه‏
استعدادی از استعدادهای روحی را و همانطوری كه همه اعضای بدن را بايد حفظ
كرد و به آنها غذای لازم بايد رساند ، استعدادهای روحی را نيز بايد ضبط
كرد و به آنها غذای كافی داد تا سبب رشد آنها شود .
ما فرضا از راه آثار به لزوم پرورش استعدادها و عدم جلوگيری

از آنها پی نبرده بوديم " خداشناسی " ما را به اين اصل هدايت می‏كرد .
همچنان كه می‏بينيم در صد سال پيش كه هنوز درست به آثار نيك پروراندن‏
استعدادها و آثار سوء ترك پرورش آن پی نبرده بودند ، دانشمندانی به‏
همين دليل به حفظ اعضاء بدن و مهمل نگذاشتن قوای نفسانی توصيه می‏كردند .
پس در اثر لزوم پروراندن استعدادها به طور كلی جای ترديد نيست ، بلكه‏
مفهوم لغت تربيت كه از قديم برای اين مقصود انتخاب شده است همين معنی‏
را می‏رساند ، لغت تربيت مفهومی جز پروراندن ندارد عليهذا بحث در اين‏
نيست كه آيا بايد استعدادها را پرورش داد يا نه ؟
بحث در اين است كه راه صحيح پرورش طبيعی استعدادهای بشر كه به هيچ‏
وجه نوع آشفتگی و بی نظمی و اختلال منجر نشود چيست ؟
ما ثابت می‏كنيم كه رشد طبيعی استعدادها و از آن جمله استعداد جنسی‏
تنها با رعايت مقررات اسلامی ميسر است و انحراف از آن سبب آشفتگی و
بی نظمی و حتی سركوبی و زخم خوردگی اين استعداد می‏گردد ، اكنون لازم است‏
نظری به منطق اسلام در زمينه

اخلاق و تربيت به طور كلی و اجمال بيفكنيم :
برخی كوته نظران می‏پندارند كه اخلاق و تربيت اسلامی با رشد طبيعی‏
استعدادها مباين است و بر اساس جلوگيری و منع آنها بنا شده است ،
اينان تعبيرات اسلامی را در زمينه تهذيب و اصلاح نفس بهانه و مستمسك‏
قرار داده‏اند ، در قرآن كريم پس از چندين سوگند ، به صورت مؤكدی‏
می‏فرمايد : " قد افلح من زكيها "يعنی به حقيقت رستگار شد آن كس كه‏
نفس خويش را پاكيزه كرد .
از اين جمله فهميده می‏شود كه اولا قرآن كريم آلوده شدن ضمير انسان را
ممكن می‏شمارد ، و ثانيا پاكيزه كردن ضمير را از آن آلودگيها در اختيار
خود شخص می‏داند و ثالثا آنرا لازم و واجب می‏شمارد و سعادت و رستگاری را
در گرو آن می‏داند .
اين سه مطلب هيچ كدام قابل انكار نيست ، هيچ مكتب و روشی نيست كه‏
نوعی آلودگی را در روان و ضمير انسان ممكن نشمارد و به پاكيزه كردن روان‏
از آن آلودگی توصيه نكند ، ضمير انسان مانند تركيبات بدنی او اختلال پذير
است انسان آن اندازه كه از ناحيه شخص خود در اثر آلودگيها و اختلالات‏
روحی آزار می‏بيند از ناحيه طبيعت يا انسانهای ديگر آزار نمی‏بيند لهذا

رستگاری انسان بدون پاكی و تعادل روانی ميسر نيست ، در آنچه مربوط به‏
اين تعبير قرآنی است جای شبهه نمی‏باشد .
در قرآن كريم تعبير ديگری هست كه نفس انسان را با صفت " اماره‏
بالسوء "( فرمان دهنده به شر ) توصيف می‏كند اين تعبير اين پرسش را
پيش می‏آورد كه آيا از نظر قرآن كريم طبيعت نفسانی انسان شرير است ؟
اگر قرآن از جنبه فلسفه نظری ، طبيعت نفسانی انسان را ذاتا شرير
می‏داند ناچار در فلسفه علمی راهی كه انتخاب می‏كند اين است كه پروراندن‏
و رشد دادن اين موجود شرير بالذات خطا است ، بايد آنرا همواره ضعيف و
ناتوان و تحت فشار و زجر قرار داد و مانع ظهور و بروز و فعاليت وی شد و
احيانا آنرا بايد از ميان برد ، يا از نظر قرآن كريم طبيعت نفسانی شرير
بالذات نيست ، بلكه در حالات خاصی و به سبب عوارضی سر به طغيان و
شرارت بر می‏دارد ، يعنی قرآن از جنبه فلسفه نظری ، به طبيعت نفسانی بد
بين نيست و آنرا منشأ شرور نمی‏داند و قهرا در فلسفه علمی راهی كه‏
انتخاب می‏كند نابود كردن و يا ضعيف نگهداشتن و موجبات طغيان فراهم‏
نكردن است .
در اين صورت پرسش دومی پيش می‏آيد و آن اينكه چه

چيزهائی سبب طغيان و اضطراب و سركشی قوای نفسانی می‏گردد ؟ و از چه راهی‏
می‏توان آنرا آرام كرد و به اعتدال برگرداند .
ما به هر دو پرسش پاسخ می‏دهيم :
كوته نظران ، همين قدر كه ديده‏اند اسلام نفس را به عنوان " فرمانده‏
شرارت " ياد كرده است كافی دانسته‏اند كه اخلاق و تربيت اسلامی را متهم‏
كنند به اينكه به چشم بدبينی به استعدادهای فطری و منابع طبيعی وجود آدمی‏
می‏نگرد و طبيعت نفسانی را شرير بالذات ، و پروراندن آن را خطا می‏شمارد.
ولی اين تصور خطا است ، اسلام اگر در يكجا نفس را با صفت " اماره‏
بالسوء "ياد كرده است در جای ديگر با صفت " النفس اللوامه " يعنی‏
ملامت كننده خود نسبت به ارتكاب شرارت و در جای ديگر با صفت " النفس‏
المطمئنه "يعنی آرام گيرنده و به حد كمال رسيده ، ياد می‏كند .
از مجموع اينها فهميده می‏شود كه از نظر قرآن كريم طبيعت نفسانی انسان‏
مراحل مختلفی می‏تواند داشته باشد ، در يك مرحله به شرارت فرمان می‏دهد ،
در مرحله ديگر از شری كه مرتكب شده است ناراحت می‏شود و خود را ملامت‏
می‏كند ، در مقام و مرحله ديگر

آرام می‏گيرد و گرد شر و بدی نمی‏گردد .
پس اسلام در فلسفه نظری خود طبيعت نفسانی انسان را شرير بالذات‏
نمی‏داند و قهرا در فلسفه عملی خود نيز مانند سيستمهای فلسفی و تربيت‏
هندی ، يا كلبی يا مانوی يا مسيحی ، از روش نابود كردن قوای نفسانی و يا
لااقل حبس با اعمال شاقه آنها پيروی نمی كند ، همچنانكه دستورهای عملی‏
اسلام نيز شاهد اين مدعا است .
اين مطلب كه نفس انسان در مقامات و مراحل و شرائط خاصی بشر را واقعا
به شرارت فرمان می‏دهد و حالت خطرناكی پيدا می‏كند مطلبی است كه اگر در
قديم اندكی ابهام داشت ، امروز در اثر پيشرفتهای علمی در زمينه‏های روانی‏
كاملا مسلم شده است ، از همه شگفت‏تر اين است كه قرآن كريم در توصيف‏
نفس نمی‏گويد : داعيه بالسوء ( دعوت كننده بسوی بدی و شر ) می‏گويد :
" اماره بالسوء غ( فرمان دهنده به بدی و شر ) قرآن كريم در اين تعبير خود
اين مطلب را می‏خواهد بفهماند كه احساسات نفسانی بشر آنگاه كه سر به‏
طغيان بر می‏آورد بشر را تنها بسوی جنايت و اعمال انحرافی دعوت نمی‏كند
بلكه مانند يك قدرت جابر مسلط ديكتاتور فرمان می‏دهد ، قرآن با

اين تعبير تسلط و استيلاء جابرانه قوای نفسانی را در حال طغيان بر همه‏
استعدادهای عالی انسانی می‏فهماند . و اين رازی است كه در دورانهای اخير
روانشناسی كشف نشده بود .
امروز ثابت شده كه احساسات منحرف احيانا به طرز مرموزی بر دستگاه‏
ادراكی بشر فرمان می‏راند و مستبدانه حكومت می‏كند ، و دستگاه ادراكی‏
ناآگاهانه فرمانهای آنرا اجرا می‏كند !
اما پاسخ پرسش دوم كه چه چيزهائی موجب طغيان و آشفتگی و چه چيزی سبب‏
آرامش و تعادل روحی می‏گردد ؟ ما پاسخ اين پرسش را آنگاه كه در اطراف‏
پايه سوم اخلاق نوجنسی كه پايه روانی است بحث می‏كنيم ذكر خواهيم كرد .

كشتن نفس يعنی چه ؟

يك پرسش ديگر باقی است و آن اينكه اگر از نظر اخلاقی اسلامی
استعدادهای طبيعی نبايد نابود شود ، پس تعبير به نفس كشتن ، يا ميراندن‏
نفس كه احيانا در تعبيرات دينی و بيشتر در تعبيرات معلمين اخلاق اسلامی‏
و بالاخص در تعبيرات عارف مشربان اسلامی آمده است ، چه معنی و چه‏
مفهومی دارد ؟ پاسخ اين پرسش از آنچه قبلا گفتيم روشن شد ، اسلام نمی‏گويد طبيعت نفسانی و
استعداد فطری طبيعی را بايد نابود ساخت ، اسلام می‏گويد : " نفس اماره‏
" را بايد نابود كرد ، همچنانكه گفتيم ، نفس اماره نماينده اختلال و به‏
هم خوردگی و نوعی طغيان و سركشی است كه در ضمير انسان به علل خاصی رخ‏
می‏دهد ، كشتن نفس اماره معنی خاموش كردن و فرو نشاندن فتنه و طغيان را
در زمينه قوا و استعدادهای نفسانی می‏دهد ، فرق است ميان خاموش كردن‏
فتنه و ميان نابود كردن قوائی كه سبب فتنه می‏گردند ، خاموش كردن فتنه‏
چه در فتنه‏های اجتماعی و چه در فتنه‏های روانی مستلزم نابود كردن افراد و
قوائی كه سبب آشوب و فتنه شده‏اند نيست ، بلكه مستلزم اين است كه‏
عواملی كه آن افراد و قوا را وادار به فتنه كرده است از بين برده شود .
بعدا خواهيم گفت كه اين نوع ميراندن گاهی به اشباع و ارضاء نفس حاصل‏
می‏شود و گاهی به مخالفت با آن .
اين نكته بايد اضافه شود كه در تعبيرات دينی ، ما هرگز كلمه‏ای كه به‏
معنی " نفس كشتن " باشد ، پيدا نمی كنيم ، تعبيراتی كه هست كه البته‏
از دو سه مورد تجاوز نمی كند بصورت ميراندن نفس است .

اخلاق جنسی ( 5 ) آشفتگی غرائز و ميلها

مسائل را يك جانبه ديدن و از جوانب ديگر غفلت كردن ، گاهی زيانهای‏
جبران ناپذيری به دنبال خود می‏آورد .
كاوشها و كشفيات روانی در يك قرن اخير ثابت كرد كه سركوبی غرائز و
تمايلات و بالاخص غريزه جنسی ، مضرات و ناراحتيهای فراوانی ببار می‏آورد
، معلوم شد اصلی كه مورد قبول شايد اكثريت مفكرين قديم بود كه هر اندازه‏
غرائز و تمايلات طبيعی ضعيف‏تر نگهداشته شوند ميدان برای غرائز و نيروهای‏
عاليتر مخصوصا قوه عاقله بازتر و بی مانع‏تر می‏شود اساسی ندارد ، غرائز
سركوب شده و ارضاء نشده ، پنهان از شعور ظاهر ، جرياناتی را طی می‏كنند
كه چه از نظر فردی و چه از نظر اجتماعی فوق‏العاده

برای بشر گران تمام می‏شود و برای اينكه تمايلات و غرائز طبيعی بهتر تحت‏
حكومت عقل واقع شوند و آثار تخريبی به بار نياورند بايد تا حد امكان از
سركوب شدن و زخم خوردگی و ارضاء نشدن آنها جلوگيری كرد .
روانشناسان ريشه بسياری از عوارض ناراحت كننده عصبی و بيماريهای‏
روانی و اجتماعی را احساس محروميت ، خصوصا در زمينه امور جنسی تشخيص‏
دادند ، ثابت كردند كه محروميتها مبدأ تشكيل عقده‏ها ، و عقده‏ها احيانا
بصورت صفات خطرناك مانند ميل به ظلم و جنايت ، كبر ، حسادت ، انزوا
و گوشه‏گيری ، بدبينی و غيره تجلی می‏كند .
اصل بالا در موضوع زيانهای سركوب كردن غرائز از نوع كشفيات فوق العاده‏
با ارزش روانی است و در رديف ارزنده‏ترين موفقيتهای بشر است .
مردم غالبا بواسطه انس به محسوسات و آشنائی بيشتر با آنها برای‏
كشفياتی ارزش زياد قائل می‏شوند كه در زمينه امور فنی و صنعتی و استخدام‏
قوای طبيعت بی جان صورت گرفته باشد .
اما كشفياتی كه در زمينه مسائل روانی و روحی صورت

می‏گيرد كمتر مورد توجه عامه مردم می‏تواند قرار بگيرد ، ولی از نظر مردم‏
دانشمند و آگاه اهميت مطلب محفوظ است .
هر چند كم و بيش در حكمتهائی كه از گذشتگان به يادگار مانده و بالاخص‏
در آثار اسلامی نشانه‏های زيادی از توجه به اين حقيقت ديده می‏شود ، و عملا
بسياری از معلمان و مربيان اخلاق از آن استفاده می‏كرده‏اند اما به طور مسلم‏
اثبات علمی اين حقيقت و كشف قوانين مربوط به آن از موفقيتهای علمی قرن‏
اخير است .
اكنون ببينيم اين اصل چگونه مورد استفاده قرار گرفت ؟
آيا مانند كشفيات پزشكی ، مثلا پنی‏سيلين ، مورد استفاده قرار گرفت ،
متأسفانه پيچيدگی و چند جانبه بودن مسائل روانی از يك طرف ، ارتباط
موضوع و تمايلات بشر كه خواه ناخواه در كور كردن بصيرت تأثير دارد از
طرف ديگر ، نگذاشت آن استفاده‏ای كه بايد بشود صورت گيرد ، بلكه خود
اين اصل ، بهانه و وسيله‏ای شد در جهت مخالفت ، يعنی برای اينكه موجبات‏
سركوب شدن غرائز و پيدايش آثار خطرناك روانی و اجتماعی ناشی از آن‏
خصوصا در زمينه امور جنسی بيشتر فراهم گردد ، بر عقده‏ها و تيرگيهای روانی‏
افزوده گردد .

آمار بيماريهای روانی ، جنونها ، خودكشيها ، جنايتها ، دلهره‏ها و
اضطرابها ، يأسها و بدبينی‏ها ، حسادتها و كينه‏ها به صورت وحشتناكی بالا
رود ، چرا ؟ برای اينكه سركوب نكردن غرائز به معنی آزاد گذاشتن ميلها ،
و آزاد گذاشتن ميلها به معنی رفع تمام قيود و حدود و مقررات تفسير شد .
پس از آنكه قرنها عليه شهوت پرستی به عنوان امری منافی اخلاق و عامل‏
بر هم زدن آرامش روحی و مخل به نظم اجتماعی و به عنوان نوعی انحراف و
بيماری ، توصيه و تبليغ شده بود ، يك باره ورق برگشت و صفحه عوض شد .
جلوگيری از شهوات و پابند بودن به عفت و تقوا و تحمل قيود و حدود اخلاقی‏
و اجتماعی ، عامل بر هم زدن آرامش روحی و مخل به نظم اجتماعی و از همه‏
بالاتر امری ضد اخلاق و تهذيب نفس معرفی شد .
فريادها بلند شد ، محدوديتها را برداريد تا ريشه مردم آزاری و كينه‏ها و
عداوتها كنده شود ، عفت را از ميان برداريد ، تا دلها آرام بگيرد و نظم‏
اجتماعی برقرار گردد ، آزادی مطلق اعلام كنيد تا بيماريهای روانی رخت‏
بربندد .

بديهی است اين چنين فرضيه به ظاهر شيرين و دلپذيری ، به عنوان اصلاح‏
مفاسد اخلاقی و اجتماعی ، طرفداران زيادی خصوصا در ميان جوانان مجرد پيدا
می‏كند .
ما در كشور خودمان می‏بينيم چه كسانی از آن طرفداری می‏كنند ، چه از اين‏
بهتر كه خود را در اختيار دل ، و دل را در اختيار هوس قرار دهيم و در
عين حال عمل ما اخلاقی و انسانی شمرده شود و نام ما در ليست محصلين اخلاقی‏
اجتماعی قرار گيرد ، هم فال است و هم تماشا ، هم كامجوئی است و هم‏
خدمت به نوع ، هم تن پروری است ، و هم اصلاح نفس ، هم شهوت است و هم‏
اخلاق ، بی شباهت به عشق مجازی كه در ميان برخی از متصوف مابان خودمان‏
معمول بوده نيست ، چه از اين بهتر كه آدمی از مصاحبت شاهدی زيبا روی‏
بهره‏مند گردد و اين كار او سلوك الی الله شمرده شود !
نتيجه چه شد ؟ از اول معلوم بود . آيا بيماريهای روانی معدوم شد ؟
آرامش روحی جای اضطراب و دلهره را گرفت ؟ خير متأسفانه نتيجه معكوس‏
بخشيد ، بدبختی بر بدبختيهای پيشين افزود ، تا آنجا كه بعضی از پيش‏
قدمان آزادی جنسی كه تيز هوشتر

بودند سخن خود را به صورت تفسير و تأويل پس گرفتند ، گفتند از حدود
مقررات اجتماعی چاره‏ای نيست غريزه را از تمتعات جنسی نمی‏توان بطور
كامل ارضاء و اشباع كرد ، بايد ذهن را متوجه مسائل عالی هنری و فكری كرد
و غريزه را بطور مستقيم بسوی اين امور هدايت نمود ، فرويد يكی از اين‏
افراد است .
اخلاقی كه امثال راسل از آن تبليغ می‏كنند و نام آنرا اخلاق نوين‏
گذاشته‏اند همان است كه ثمره‏اش آشفتگی بيش از پيش غرائز و تمايلات‏
است و بر خلاف مدعای آنها كه اخلاق كهن را متهم به آشفته ساختن روح‏
می‏كنند ، سيستم اخلاقی خود آنها سزاوار اين اتهام است .
امروز پديده‏های اجتماعی خاصی و به عبارت ديگر مشكلات اجتماعی مخصوصی‏
پيدا شده كه افكار علماء اجتماع را به خود مشغول داشته است .
در جامعه امروز جوانان بطور محسوسی از ازدواج شانه خالی می‏كنند ،
حاملگی و زائيدن و بچه بزرگ كردن بصورت امر منفوری برای زنان در آمده‏
است .
زنان به اداره امر خانه كمتر علاقه نشان می‏دهند ، ازدواجهائی

كه نمونه وحدت روح است جز در ميان طبقاتی كه به مقررات اخلاق كهن‏
پايبندند كمتر ديده می‏شود ، جنگ اعصاب بيش از پيش رو به افزايش است‏
بالاخره آشفتگی روحی عجيبی محسوس و مشهود است .
گروهی می‏خواهند اين عوارض را لازمه قهری انقلاب صنعتی جديد بدانند و
راه برگشت را بدين وسيله ببندند ، در صورتيكه اينها ربط زيادی به زندگی‏
صنعتی و از ميان رفتن زندگی كشاورزی ندارد .
اين عوارض ناشی از يك نوع به اصطلاح انقلاب فكری است و افراد خاصی‏
هستند كه مسئوليت عمده اين بدبختی بشريت را دارند .
راسل در گفتار خود دچار تناقض گوئيها می‏گردد ، گاهی سخت از آزادی‏
جنسی حمايت می‏كند كه در شماره‏های پيش برخی عبارات او را نقل كرديم ، و
گاهی اجبارا لزوم يك سلسله حدود و قيود اجتماعی را دراين زمينه می‏پذيرد.
ما برای اينكه سخن طولانی نشود از نقل و انتقاد آنها خودداری می‏كنيم .
حقيقت اين است كه اشباع غريزه و سركوب نكردن آن يك

مطلب است ، و آزادی جنسی و رفع مقررات و موازين اخلاقی مطلب ديگر ،
اشباع غريزه با رعايت اصل عفت و تقوی منافی نيست بلكه تنها در سايه‏
عفت و تقوی است كه می‏توان غريزه را به حد كافی اشباع كرد و جلو
هيجان‏های بيجا و ناراحتيها و احساس محروميتها و سركوب شدن‏های ناشی از
آن هيجانها را گرفت .
به عبارت ديگر " پرورش " دادن استعدادها غير از " پر دادن " به‏
هوسها و آرزوهای پايان ناپذير است .
يكی از مختصات و امتيازات انسان از حيوانات اين است كه دو نوع ميل‏
و تمنا در بشر ممكن است پيدا شود ، تمناهای صادق ، تمناهای كاذب .
تمناهای صادق همانها است كه مقتضای طبيعت اصلی است ، در وجود هر
انسانی طبيعت ميل به صيانت ذات ، به قدرت و تسلط ، به امور جنسی ، به‏
غذا خوردن و امثال اينها هست ، هر يك از اين ميلها هدف و حكمتی دارد ،
بعلاوه همه اينها محدودند ولی همه اينها ممكن است زمينه يك تمنای كاذب‏
واقع شوند ، اشتهای كاذبی كه افراد در مورد خوردنيها پيدا می‏كنند مشهور و
معروف همه است .

كتاب حاضر ، مشتمل بر سلسله مقالاتی است از متفكر شهيد استاد مرتضی‏
مطهری كه در حدود سال 1353 به طور مسلسل در مجله " مكتب اسلام " درج‏
می‏گرديد و در زمان حيات استاد توسط يكی از ناشران غير متعهد ، بدون اطلاع‏
ايشان به صورت رساله‏ای كوچك - به همين صورت كه مشاهده می‏گردد - منتشر
گرديد ، و البته موجب آزردگی خاطر استاد شد چرا كه مقالاتی كه در يك‏
مجله و با فواصل زمانی چاپ می‏شوند ، برای آنكه به صورت كتاب منتشر
شوند نياز به يك بازبينی دارند ، و به علاوه ظاهرا استاد شهيد اين بحث‏
را به عنوان بحثی مرتبط با مسئله " نظام حقوق زن در اسلام " در نظر گرفته بودند و
خود برای انتشار آن طرحی داشتند . ولی در عين حال ايشان از انتشار اين‏
رساله جلوگيری به عمل نياوردند ، و علت اينكه كتاب حاضر فاقد مقدمه‏ای‏
از استاد شهيد می‏باشد همين امر است .
اميد است اين اثر همچون ديگر آثار گرانقدر آن عالم جاودان در تبيين‏
حقايق اسلامی مفيد و مؤثر افتد .
شورای نظارت بر نشر آثار استاد شهيد مرتضی مطهری

علاقه جنسی يا گناه ذاتی

برای ما مسلمانان كه علاقه دو همسر را بيكديگر يكی از نشانه‏های بارز

وجود خداوند می‏دانيم ( 1 ) و نكاح را " سنت " و تجرد را يكنوع " شر

" حساب می‏كنيم هنگاميكه می‏خوانيم يا می‏شنويم بعضی از آئين‏ها علاقه جنسی‏

را ذاتا پليد ، و آميزش جنسی را ( ولو با همسر شرعی و قانونی ) موجب‏

تباهی و سقوط می‏دانند دچار تعجب

پاورقی :

1 - و من آياته ان خلق لكم من انفسكم ازواجا لتسكنوا اليها وجعل‏
بينكم موده و رحمه "- سوره روم آيه 21 - يعنی يكی از نشانه‏های او اين‏
است كه خود شما برای شما همسر آفريد تا با او آرام گيريد و ميان شما مهر
و محبت قرار داد .

می‏شويم .
عجب‏تر آنكه می‏گويند : دنيای قديم عموما گرفتار اين وهم بوده است .
برتراند راسل فيلسوف اجتماعی مشهور معاصر می‏گويد : " عوامل و عقايد
مخالف جنسيت در اعصار خيلی قديم وجود داشته و بخصوص در هر جا كه‏
مسيحيت و دين بودا پيروز شد عقيده مزبور نيز تفوق يافت و سر تارك‏
مثالهائی از اين فكر عجيب مبنی بر اينكه چيز ناپاك و تباهی در روابط
جنسی وجود دارد ذكر می‏نمايد .
در آن نقاط دنيا نيز كه دور از تأثير مذهب بودا و مسيح بوده است‏
اديان و راهبانی بوده‏اند كه طرفداری از تجرد می‏كرده‏اند ، مانند "
اسنيت‏ها " در ميان يهوديان و بدين طريق يك نهضت عمومی رياضت در
دنيای قديم ايجاد شد . در يونان و روم متمدن نيز طريقه كلبيون جای طريقه‏
اپيكور را گرفت . افلاطونيان نو نيز باندازه كلبيون رياضت طلب بوده‏اند.
از ايران ، اين عقيده ( دكترين ) بسمت باختر پخش شد كه ماده عين‏
تباهی است و به همراه آن اين اعتقاد به وجود آمد كه هر گونه رابطه جنسی‏
ناپاك است و اين عقيده با جزئی اصلاح ، اعتقاد

كليسای مسيحيت محسوب گرديد " ( 1 ) .
اين عقيده قرنها وجدان انبوه عظيمی از افراد بشر را تحت نفوذ ترس آور
و نفرت‏انگيز خود قرار داده و به عقيده روانكاوان نفوذ اين عقيده ،
اختلالات روانی و بيماريهای روحی فراوانی را موجب شده است كه از اين‏
جهت مانند ندارد .
منشأ پيدايش اينگونه افكار و عقايد چيست ؟ چه چيز سبب می‏شود كه بشر
به علاقه و ميل طبيعی خود به چشم بدبينی بنگرد و در حقيقت جزئی از وجود
خود را محكوم كند ؟ مطلبی است كه مورد تفسير متفكرين قرار گرفته است و
ما اكنون در صدد كاوش در آن نيستيم ، مثلا علل گوناگونی می‏توانند در
گرايش بشر به اين گونه افكار و آراء دخيل باشند .
ظاهرا علت اينكه فكر پليدی " علاقه و آميزش جنسی " در ميان مسيحيان‏
تا اين حد اوج گرفت ، تفسيری بود كه از بدو تشكيل كليسا ، از طرف كليسا
برای مجرد زيستن حضرت عيسی مسيح ، صورت گرفت . گفته شد علت اينكه‏
مسيح تا آخر مجرد زيست پليدی ذاتی اين عمل است و به همين جهت روحانيين‏

مقدسين مسيحی شرط وصول به مقامات روحانی را آلوده نشدن به زن در تمام‏
مدت عمر دانستند و " پاپ " از ميان اينچنين افرادی انتخاب می‏شود .
به عقيده ارباب كليسا تقوا ايجاب می‏كند كه انسان از ازدواج خودداری كند
، راسل می‏گويد : " در رسالات قديسين به دو يا سه توصيف زيبا از ازدواج‏
برمی‏خوريم ، ولی در ساير موارد ، پدران كليسا از ازدواج به زشت‏ترين‏
صورت ياد كرده‏اند .
هدف رياضت اين بوده كه مردان را متقی سازد بنابراين ، ازدواج كه عمل‏
پستی شمرده می‏شد بايستی منعدم شود . " با تبر بكارت درخت زناشوئی را
فرو اندازيد " اين عقيده راسخ سن ژروم درباره هدف تقدس است " (1) .
كليسا ازدواج را به نيت توليد نسل جايز می‏شمارد . اما اين ضرورت ،
پليدی ذاتی اين كار را از نظر كليسا از ميان نمی‏برد ، علت ديگر جواز
ازدواج ، دفع افسد به فساد است يعنی به اين وسيله از آميزشهای بی قيد و
بند مردان و زنان جلوگيری می‏شود .
راسل می‏گويد : " طبق نظريه سن پول ، مسئله توليد نسل هدف فرعی بوده و
هدف اصلی ازدواج همان جلوگيری از فسق بوده است ،
پاورقی :

اين نقش اساسی ازدواج است كه در حقيقت دفع افسد به فاسد شمرده است "
( 1 ) كليسا ازدواج را غير قابل فسخ ، و طلاق را ممنوع می‏شمارد ، گفته‏
می‏شود كليسا خواسته است بدين وسيله ازدواج را تقديس و از تحقير آن‏
بكاهد . ممكن است علت ممنوعيت طلاق و غير قابل فسخ بودن ازدواج از نظر
كليسا اين باشد كه خواسته است برای كسانی كه از بهشت تجرد رانده شده‏اند
جريمه و مجازاتی قائل باشد .
چنانكه می‏دانيم عقايد تحقير آميز راجع به خود زن در ميان ملل و اقوام‏
قديم مبنی بر اين كه زن انسان كامل نيست ، برزخی است ميان انسان و
حيوان ، زن دارای نفس ناطقه نيست ، زن به بهشت هرگز راه نخواهد يافت‏
! و امثال اينها زياد وجود داشته است ، اين عقايد و آراء تا آنجا كه از
حدود ارزيابی زن تجاوز نمی‏كند اثر روانی ، غير از احساس غرور در مرد و
احساس حقارت در زن ندارد . اما عقيده پليدی علاقه و آميزش جنسی مطلقا
روح زن و مرد را متساويا آشفته می‏سازد و كشمكش جانكاهی ميان غريزه طبيعی‏
از يك طرف و عقيده مذهبی از طرف ديگر به وجود می‏آورد . ناراحتی‏های‏
روحی كه عواقب وخيمی بار می‏آورد همواره از كشمكش ميان تمايلات طبيعی و

تلقينات مخالف اجتماعی پيدا می‏شود . از اين جهت است كه اين مسئله فوق‏
العاده مورد توجه محافل روانشناسی و روانكاوی قرار گرفته است .
با توجه به نكات فوق منطق عالی اسلام فوق العاده جلب توجه می‏كند ، در
اسلام كوچكترين اشاره‏ای به پليدی علاقه جنسی و آثار ناشی از آن نشده است ،
اسلام مساعی خود را برای تنظيم اين علاقه بكار برده است .
از نظر اسلام روابط جنسی را فقط مصالح اجتماعی حاضر يا نسل آينده محدود
می‏كند و در اين زمينه تدابيری اتخاذ كرده است كه منجر به احساس‏
محروميت و ناكامی و سركوب شدن اين غريزه نگردد .
متأسفانه دانشمندانی امثال برتراند راسل كه از عقايد مسيحيت و بودائی‏
و غيره در اين زمينه انتقاد می‏كنند ، درباره اسلام سكوت می‏نمايند . راسل‏
در كتاب زناشوئی و اخلاق همين قدر می‏گويد : " كليه بانيان مذاهب‏
باستثناء محمد ( ص ) و كنفوسيوس ، اگر بتوان مسلك او ( كنفوسيوس ) را
مذهب ناميد ، توجهی به اصول سياسی و

اجتماعی نداشته و كوشيده‏اند تكامل روح را از راه اشراق ، تفكر و فنا
فراهم كنند " ( 1 ) به هر حال از نظر اسلام ، علاقه جنسی نه تنها با
معنويت و روحانيت منافات ندارد ، بلكه جزء خوی و خلق انبياء است .
در حديثی می‏خوانيم : " من اخلاق الانبياء حب النساء » ( 2 ) رسول اكرم (
ص ) و ائمه اطهار ( ع ) طبق آثار و روايات فراوان كه رسيده است ،
محبت و علاقه خود را به زن در كمال صراحت اظهار می‏كرده‏اند و بر عكس‏
روش كسانی را كه ميل به رهبانيت پيدا می‏كردند سخت تقبيح می‏نمودند .
يكی از اصحاب رسول اكرم ( ص ) به نام عثمان بن مظعون كار عبادت را
به جائی رسانيد كه همه روزها روزه می‏گرفت ، و همه شب تا صبح به نماز
می‏پرداخت ، همسر وی جريان را باطلاع رسول اكرم ( ص ) رسانيد ، رسول اكرم‏
( ص ) در حالی كه آثار خشم از چهره‏اش هويدا بود از جا حركت كرد و پيش‏
عثمان بن مظعون رفت ، و به او فرمود : ای " عثمان " بدان كه خدا مرا
برای رهبانيت نفرستاده است ، شريعت من

شريعت فطری آسانی است ، من شخصا نماز می‏خوانم و روزه می‏گيرم و با همسر
خودم نيز آميزش می‏كنم ، هر كس می‏خواهد از دين من پيروی كند بايد سنت‏
مرا بپذيرد . ازدواج و آميزش زن و مرد با يكديگر جزء سنتهای من است .
مطالبی كه درباره پليدی علاقه جنسی و آثار ناشی از آن گفتيم مربوط به‏
گذشته دنيای غرب بود ، دنيای غرب در زمان حاضر در زمينه اخلاق جنسی‏
نسبت به گذشته ، باصطلاح يك دور 180 درجه‏ای زده است امروز همه سخن از
تقديس و احترام علائق و روابط جنسی و لزوم آزادی و برداشتن هر قيد و بندی‏
در اين زمينه است ، در گذشته آنچه گفته شده است بنام دين بوده و امروز
نقطه مقابل آنها بنام علم و فلسفه پيشنهاد می‏شود .
بدبختانه ما از ضرر افكار قديم غربيها با همه ضعيف بودن وسايل ارتباطی‏
ميان اقوام و ملل ، مصون نمانديم و كم و بيش در ميان ما رخنه كرد ، اما
افكار جديدشان در اوضاع و احوال حاضر سيل آسا بسوی ما روان است ( در
قسمت دوم اين بحث درباره افكار جديدی كه در زمينه اخلاق جنسی در جهان‏
پيدا شده بحث می‏شود ) . در صفحات گذشته بحث مختصری در اطراف عقيده رائج جهان قديم به پليدی‏
ذاتی روابط جنسی مطلقا ، و تأثير سوء عميق اين عقيده در آشفته ساختن ضمير
بشر ايراد و به منطق عالی خدائی اسلام در اين زمينه اشاره شد در اين‏
صفحات آراء و عقايد متفكرين جديد در اين زمينه كه درست در نقطه مقابل‏
اسلاف خودشان است مورد بحث و تحقيق قرار می‏گيرد .

اخلاق جنسی ( 1 )

اخلاق جنسی قسمتی از اخلاق به معنی عام است . شامل آن عده از عادات و
ملكات و روشهای بشری است كه با غريزه جنسی بستگی دارد .
حياء زن از مرد ، غيرت ناموسی مرد ، عفاف و وفاداری زن

نسبت به شوهر ، ستر عورت ، ستر بدن زن از غير محارم ، منع زنا ، منع‏
تمتع نظری و لمسی از غير همسر قانونی ، منع ازدواج با محارم ، منع نزديكی‏
با زن در ايام عادت ، منع نشر صور قبيحه ، تقدس يا پليدی تجرد جزء اخلاق‏
و عادات جنسی بشمار می‏روند .
اخلاق جنسی به حكم قوت و قدرت فوق العاده غريزه كه اين قسمت از اخلاق‏
بشری وابسته به آن است ، همواره مهمترين بخشهای اخلاق به شمار می‏رفته‏
است . ويل دورانت می‏گويد : " سر و سامان بخشيدن به روابط جنسی هميشه‏
مهمترين وظيفه اخلاقی به شمار می‏رفته است ، زيرا غريزه توليد مثل ، نه‏
تنها در حين ازدواج بلكه قبل و بعد آن نيز مشكلاتی فراهم می‏آورد . و در
نتيجه شدت وحدت همين غريزه و نافرمان بودن آن نسبت به قانون و
انحرافاتی كه از جاده طبيعی پيدا می‏كند ، بی نظمی و اغتشاش در سازمانهای‏
اجتماعی توليد می‏شد " ( 1 ) .
نخستين بحث علمی و فلسفی كه در اينجا به ميان می‏آيد اين است كه‏
سرچشمه اين اخلاق چيست ؟ چطور شد كه مثلا خصيصه حيا

و عفت در زن پيدا شد ؟ چرا مرد در مورد زن خود غيرت می‏ورزد ؟ آيا اين‏
غيرت همان حسادت معمولی است كه بشر آنرا در همه جا محكوم كرد و
استثناء در اين يك مورد آنرا پسنديده می‏داند ؟ يا چيز ديگر است ؟ اگر
همان حسادت است علت استثناء چيست ؟ و اگر چيز ديگر است چگونه می‏توان‏
آنرا توضيح داد ؟ همچنين منشأ زشت شمردن كشف عورت ، فحشاء ، ازدواج با
محارم و غيره چيست ؟ آيا سرچشمه اينها خود فطرت و طبيعت است ؟ آيا
فطرت و طبيعت برای اينكه به هدفهای خود نائل آيد و به زندگی بشر كه‏
طبعا اجتماعی است نظام بدهد اين احساسات و عواطف را در بشر نهاده است‏
؟ يا علل ديگری در كار بوده و در طول تاريخ در روحيه بشر اثر كرده تا
تدريجا جزء ضمير اخلاقی بشر قرار گرفته است .
اگر سرچشمه اين اخلاق ، طبيعت و فطرت است چرا اقوام ابتدائی و اقوام‏
وحشی زمان حاضر كه هنوز مانند اقوام ابتدائی زندگی می‏كنند ، اين خصائص‏
را ، لااقل به شكلی كه انسان متمدن دارد ، ندارند ؟ و به هر حال اصل و
منشأ هر چه باشد و گذشته بشريت به هر نحو بوده است ، امروز چه بايد كرد
؟ بشر در زمينه اخلاق جنسی چه راهی را بايست پيش بگيرد كه به سرمنزل‏
سعادت نائل آيد ؟

آيا اخلاق جنسی قديم را بايد حفظ كرد ويا بايد آنرا در هم ريخت و اخلاق‏
نوين جايگزين آن ساخت .
ويل دورانت ، با اينكه ريشه اخلاق را نه طبيعت ، بلكه پيش آمدهائی كه‏
احيانا تلخ و ناگوار و ظالمانه بوده است می‏داند ! مدعی است كه اين اخلاق‏
هر چند معايبی دارد اما چون مظهر انتخاب اصلح در مسير تكامل است بهتر
اين است حفظ شود .
وی درباره احترام بكارت و مسئله حيا و احساس شرم می‏گويد : " عادات‏
و سنن قديمی اجتماع ، نماينده انتخاب طبيعی است كه انسان در طی قرون‏
متوالی پس از گذشتن از اشتباهات بيشمار كرده ، و به همين جهت بايد
گفت با وجود آنكه احترام بكارت و احساس شرم ، از امور نسبی هستند و با
وضع ازدواج از راه خريداری زن ارتباط دارند و سبب بيماريهای عصبی می‏شوند
، پاره‏ای فوائد اجتماعی دارند و برای مساعدت در بقای جنسی يكی از عوامل‏
بشمار می‏روند ( 1 ) .
فرويد و اتباع وی عقيده ديگری دارند ، مدعی هستند كه اخلاق كهن را در
امور جنسی بايد واژگون كرد و اخلاق جديدی

را جايگزين آن نمود . به عقيده فرويد و اتباع وی ، اخلاق جنسی كهن بر
اساس محدوديت و ممنوعيت است و آنچه ناراحتی بر سر بشر آمده است از
ممنوعيتها و محروميتها و ترسها و وحشتهای ناشی از اين ممنوعيتها كه در
ضمير باطن بشر جايگزين گشته آمده است .
برتراند راسل نيز در اخلاق نوينی كه پيشنهاد می‏كند همين مطلب را اساس‏
قرار می‏دهد .
او به عقيده خود در زمينه اخلاق جنسی از منطقی دفاع می‏كند كه در آن‏
احساساتی از قبيل احساس شرم ، احساس عفاف و تقوا ، غيرت ( حسادت از
نظر او ) و هيچ گونه احساس ديگری از اين گونه كه وی و امثال او آنها را
" تابو " می‏خوانند وجود نداشته باشد .
معانی و مفاهيمی از قبيل : زشتی ، بدی ، رسوائی در آن راه نيابد ، فقط
متكی به عقل و تفكر بوده باشد ، محدوديت جنسی را فقط آنقدر می‏پذيرد كه‏
در مورد ممنوعيتهای غذائی قابل پذيرش است . وی در كتاب " جهانی كه من‏
می‏شناسم " در فصل مربوط به اخلاق تابو در پاسخ پرسشی كه از وی می‏شود به‏
اينكه : " آيا هيچ گونه پند و اندرزی برای كسانی كه بخواهند درباره امور
جنسی خط مشی درست و عاقلانه‏ای در پيش گيرند داريد ؟ " می‏گويد : " . .
. بالاخره لازم

است كه مسئله اخلاق جنسی را هم مانند ساير مسائل مورد بررسی قرار دهيم .
اگر از انجام عملی زيانی متوجه ديگران نشود دليلی نداريم كه ارتكاب آنرا
محكوم كنيم . . . "
اشكال در پاسخ پرسش ديگر به اينكه : " بنا به عقيده شما بايد هتك‏
عصمت را محكوم ساخت ولی شما اعمال منافی عفت معمولی را چنانچه خسارتی‏
بار نياورد محكوم نمی‏كنيد ؟ " می‏گويد : " بله همين طور است ، ازاله‏
عصمت ( بكارت ) يك تجاوز جسمی در ميان افراد است ، اما اگر با مسائل‏
اعمال منافی عفت مواجه شديم آنوقت بايد موقعيت را در نظر گرفت و
ملاحظه كرد در چنين موقعيت حساس دلائلی برای ابراز مخالفت وجود دارد يا
نه ؟ " ( 1 )
ما فعلا وارد اين بحث نمی‏شويم كه آيا احساساتی از قبيل حيا و غيره كه‏
امروز اخلاق جنسی ناميده می‏شوند ريشه فطری و طبيعی دارد يا ندارد ، زيرا
اين بحث دامنه درازی دارد همين قدر می‏گوئيم اين توهم پيش نيايد كه‏
واقعا علوم به آنجا رسيده كه ريشه اين مسائل را به دست آورده است آنچه‏
در اين زمينه‏ها گفته شده جز يك عده فرضها ، و تخمين‏ها نيست ، و خود
فرض كننده‏ها به هيچ وجه

وحدت نظر ندارند . مثلا فرويد منشأ پيدايش احساس حيا را چيزی می‏داند ،
راسل چيز ديگر ، ويل دورانت چيز ديگر ، كه ما برای پرهيز از اطاله از
ذكر آنها خودداری می‏كنيم علت اصلی تمايل اين افراد به غير طبيعی بودن‏
اين احساسات عدم موفقيت برای توجيه صحيح اين احساسات است .
ما فرض می‏كنيم اين احساسات هيچ گونه وسيله طبيعی ندارد ، و می‏خواهيم‏
مانند هر امر قراردادی ديگر بر مبنای مصالح فرد و اجتماع و سعادت بشريت‏
برای اينها تصميم بگيريم ، ببينيم منطق و تعقل به ما چه می‏گويد ؟ آيا
منطق و تعقل ايجاب می‏كند برای باز يافتن كامل سلامت روان و برای رسيدن‏
اجتماع به حد اكثر مسرت و سعادت تمام قيود و حدود و ممنوعيت‏های‏
اجتماعی را بشكنيم يا خير ؟ مقتضای منطق و تعقل اين است كه با سنن و
خرافاتی مبتنی بر پليدی علاقه جنسی مبارزه كنيم و در عين حال موجبات‏
طغيان و عصيان و ناراحتی غريزه را به نام آزادی و پرورش آزادانه فراهم‏
نكنيم . طرفداران اخلاق جنسی نوين نظرات خود را بر سه اصل مبتنی كرده‏اند
:
1 - آزادی هر كسی تا آنجا كه مخل به آزادی ديگران نباشد بايد محفوظ
بماند .

- سعادت بشر در گرو پرورش تمام استعدادهائی است كه در وجود وی‏
نهاده شده است ، خودپرستی و بيماريهای ناشی از آن مربوط به آشفتگی غرائز
است .
آشفتگی غرائز از آنجا ناشی می‏شود كه ميان غرائز تبعيض شود ، بعضی‏
ارضاء و اشباع و بعضی ديگر همچنان ارضاء نشده باقی بمانند .
عليهذا برای اينكه انسان به سعادت زندگی نائل آيد بايد تمام
استعدادهای او را متساويا پرورش و توسعه داد .
3 - رغبت بشر به يك چيز در اثر اقناع و اشباع كاهش می‏يابد و در اثر
امساك و منع ، فزونی می‏گيرد برای اينكه بشر را از توجه دائم به امور
جنسی و عوارض ناشی از آن منصرف كنيم يگانه راه صحيح آن است كه هر گونه‏
قيد و ممنوعيتی را از جلو پايش برداريم و به او آزادی بدهيم . شرارتها و
كينه‏ها و انتقامها همه ناشی از اخلاق خشن جنسی است .
اينها است اصولی كه اخلاق نوين جنسی را بر آنها نهاده‏اند و ما بايد
انشاءالله م واد پيشنهادی اين مكتب نوين را با بحث و تحقيق كافی در
اصول سه گانه فوق مورد بررسی قرار دهيم .

اخلاق جنسی ( 2 )

وعده داديم كه اصولی را كه " اخلاق نوين جنسی " بر روی آنها پايه‏گذاری‏
شده است تحليل و انتقاد كنيم .
ولی به نظر می‏رسد ، قبل از بيان انتقادات طرفداران اين سيستم اخلاقی ،
نسبت به اخلاق كهن جنسی و بيان مواد جديدی كه در زمينه اصلاح اخلاق جنسی‏
پيشنهاد می‏كنند ، انتقاد از اصول نامبرده چندان مفيد نخواهد بود .
ممكن است افرادی كه اطلاع كافی ندارند طرح مباحث بالا را چندان لازم و
مفيد ندانند اما به نظر ما بحث در اين گونه مسائل در اجتماع حاضر بسيار
ضرورت دارد ، نه تنها از آن جهت كه افكار فلاسفه و مفكرين معروف و
مشهوری را به خود جلب كرده است ، بلكه از آن نظر كه اين افكار در ميان‏
طبقه جوان در حال پيشرفت و

توسعه است ، و چه بسا جوانانی هستند كه سرمايه فكريشان وافی نيست كه به‏
بررسی منطقی اين مسائل بپردازند ، ممكن است شخصيت و شهرت صاحبان اين‏
افكار آنها را تحت نفوذ و تأثير خود قرار دهد و عقيده پيدا كنند كه اين‏
سخنان صد در صد مطابق با منطق است .
به نظر ما ضرورت دارد خوانندگان محترم را در جريان بگذاريم و آگاه‏
كنيم كه افكاری كه در اين زمينه از غرب برخاسته و جوانان ما تازه با
الف بای آن آشنا شده‏اند و احيانا تحت عنوانهای مقدسی نظير " آزادی "
و " مساوات " با جان و دل ، آنها را می‏پذيرند به كجا منتهی می‏شود ؟
آخر اين خط سير كجا است ؟ آيا اجتماع بشر ، قادر خواهد بود در اين مسير
گام بردارد و راه خود را ادامه دهد ؟ يا اينكه اين كلاهی است كه برای سر
بشر خيلی بزرگ است . اين راهی است كه ادامه دادن آن جز فناء بشريت‏
چيزی در بر ندارد ؟
از اين رو ما لازم می‏دانيم كه در اينجا ولو به نحو اختصار اين مسائل را
طرح كنيم و البته تفصيل كامل آنها را در جای ديگر ذكر خواهيم كرد ( 1 )

مدعيان اصلاح اخلاق جنسی ادعا می‏كنند كه اخلاق كهن جنسی علل و اسباب و
سرچشمه‏هائی داشته است كه اكنون از ميان رفته يا در حال از ميان رفتن‏
است ، اكنون كه آن علل در كار نيست ، دليل ندارد كه ما باز هم اين‏
سيستم اخلاقی را كه احيانا توأم با خشونت هم بوده است ادامه دهيم .
بعلاوه اموری كه منشأ پيدايش اين اخلاق شده جرياناتی جاهلانه و يا
ظالمانه بوده است كه با آزادی و عدالت و حيثيت ذاتی انسانی منافات‏
دارد ، عليهذا به خاطر انسانيت و عدالت هم كه باشد بايد با اين اخلاق‏
مبارزه كرد .
می‏گويند اخلاق كهن جنسی را امور ذيل به وجود آورده است : مالكيت مرد
نسبت به زن ، حسادت مردان ، كوشش مرد برای اطمينان به پدری خود ،
اعتقادات مرتاضانه و راهبانه به پليدی ذاتی رابطه جنسی ، احساس پليدی‏
زن نسبت به خود به واسطه عادت ماهانه زنانه ، و پرهيز مرد از او در اين‏
مدت ، مجازاتهای شديدی كه زن در طول تاريخ از ناحيه مرد ديده است ، و
بالاخره عوامل اقتصادی كه زن را همواره نيازمند به مرد می‏كرده است .
اين علل و اسباب چنانكه واضح است يا ريشه تعدی و

ستمگری دارد و يا از خرافات ناشی شده است و شرائط محدود زندگی آن وقت‏
چنين ايجاب می‏كرده است . اكنون كه مالكيت مرد نسبت به زن از ميان‏
رفته است ، اطمينان پدری را از راه استفاده از داروهای ضد آبستنی كه در
اثر پيشرفت طب پيدا شده ، بدون بكار بردن روشهای خشونت آميز قديم‏
می‏توان بدست آورد ، عقايد مرتاضانه و راهبانه بسوی زوال و نيستی می‏رود ،
احساس پليدی عادت زنانه را با بالا بردن سطح معلومات ، و تفهيم اينكه‏
يك عمل ساده وظايف الاعضائی بيش نيست می‏توان از بين برد ، دوران آن‏
مجازاتهای سخت و شديد هم ديگر سپری شده است ، عوامل اقتصادی كه زن را
اسير می‏كرد ديگر وجود ندارد و زن امروز استقلال اقتصادی خود را باز يافته‏
است ، بعلاوه دولت تدريجا دستگاههای خود را بسط می‏دهد و زن را در ايام‏
بارداری و زايمان و شيردادن تحت حمايت خود قرار می‏دهد و او را از مرد
بی نياز می‏كند و در حقيقت دولت جانشين پدر می‏شود . حسادتها را با
تمرينهای اخلاقی بايد از ميان برد و با وجود اينها ديگر لزومی ندارد ما
همچنان به اين اخلاق كهن بچسبيم .
اين است انتقادات و خرده‏گيريهائی كه بر اخلاق كهن جنسی

گرفته می‏شود و اين است دلائلی كه ايجاب می‏كند حتما رفورمی در اين بخش‏
از اخلاق بشری صورت گيرد .
اكنون ببينيم چه موادی در اين سيستم اخلاقی پيشنهاد می‏شود ، البته از
اول بايد توجه داشته باشيد كه همه اين مواد اصلاحی بر محور شكستن قيود كهن‏
و رفع منعها و محدوديتهای قانونی گذشته می‏چرخد .
اولين موضوعی كه مورد توجه قرار گرفته است كاميابی آزادانه زنان و
مردان از معاشرت‏های لذت بخش جنسی است و به عبارت ديگر آزادی عشق‏
است ، می‏گويند زن و مرد نه تنها قبل از ازدواج بايد از معاشرتهای لذت‏
بخش آزادانه جنسی بهره‏مند باشند ، بلكه ازدواج نيز نبايد مانعی در اين‏
راه بشمار آيد ، زيرا فلسفه ازدواج و انتخاب همسر قانونی اطمينان پدر
است به پدری خود نسبت به فرزندی كه از زن معينی بدنيا می‏آيد ، اين‏
اطمينان را با بكار بستن داروهای ضد آبستنی كه مخصوصا پيشرفت طب امروز
آنها را به بشر ارزانی داشته است می‏توان بدست آورد . بنابراين هر يك‏
از زن و مرد می‏توانند علاوه بر همسر قانونی ، عشاق و معشوقه‏های فراوانی‏
داشته